Betonarme yapılarda, taze betonun dökümü ve yerleştirilmesi sırasında farklı nedenlere bağlı olarak segregasyon (ayrışma) meydana gelebilmektedir. Segregasyon, beton içerisindeki iri agrega, ince agrega, çimento hamuru ve suyun homojen dağılımının bozulması ile ortaya çıkar. Özellikle kolon, perde ve döşeme gibi düşey ve yatay taşıyıcı elemanlarda; vibratörün yetersiz veya aşırı kullanımı, uygun olmayan beton karışımı, yüksekten beton dökülmesi veya kalıp sıkılığındaki yetersizlikler segregasyona sebep olan başlıca etkenlerdir.
Segregasyonun en kritik sonucu, donatının yüzeyde açığa çıkması ve betonun geçirimsizliğinin azalmasıdır. Bu durum hem yapının dayanımını hem de servis ömrünü olumsuz etkilemektedir. Dolayısıyla, segregasyon bölgelerinin uygun malzeme ile ve doğru yöntemlerle tamir edilmesi, betonarme yapının uzun vadeli performansı açısından son derece önemlidir.
Segregasyon Tamiratında Yanlış Yaklaşımlar
Şantiye pratiğinde sıklıkla görülen yanlış uygulamalardan biri, segregasyon bölgelerinin sıva tamir harcı gibi betonla uyumsuz ürünlerle kapatılmasıdır. Bu tür uygulamalarda amaç çoğunlukla sadece yüzeydeki donatıyı görünmez hale getirmek veya estetik bir bütünlük sağlamaktır. Ancak bu yaklaşım, kullanılan malzemenin mekanik dayanımı, elastisite modülü, aderans özelliği ve geçirimsizliği açısından betonarme ile uyumlu olmamasına yol açar. Sonuç olarak, bu tip "gelişi güzel" tamiratlar yapısal açıdan işlevsiz olup orta-uzun vadede yeni bozulmalara sebebiyet verebilir.
Doğru Tamir Harcı Seçimi
Tamir harcı seçimi, yapısal bütünlük açısından kritik öneme sahiptir. Özellikle şu kriterler göz önünde bulundurulmalıdır:
-
Beton Sınıfı ile Uyum:
Tamir harcı, mevcut taşıyıcı elemanda kullanılan beton sınıfı ile uyumlu olmalıdır. Örneğin, taşıyıcı elemanda C50 sınıfı beton kullanılmışsa, seçilecek tamir harcı da yaklaşık 50 N/mm² basınç dayanımına sahip olmalıdır. -
Yapısal Özellik:
Kullanılacak malzeme mutlaka R4 sınıfı yapısal tamir harcı olmalıdır. R4 sınıfı, yüksek mekanik dayanım, yüksek aderans kapasitesi ve düşük rötre özellikleri ile tanımlanır. -
Korozyon Koruması:
Segregasyon bölgelerinde çoğunlukla donatı açığa çıktığından, seçilecek tamir harcının korozyon inhibitörü içermesi ve donatıyı koruyucu bir bariyer oluşturması gerekir. -
Geçirimsizlik:
Yüksek kaliteli bir tamir harcı, su ve zararlı kimyasalların beton içerisine nüfuz etmesini engelleyerek donatı korozyonunu önler.
Uygulama Esasları
Segregasyon tamiratının kalıcı ve etkin olabilmesi için izlenmesi gereken temel adımlar şunlardır:
-
Yüzey Hazırlığı:
Segregasyonlu kısımlar dikkatlice tıraşlanmalı ve gevşek parçacıklar temizlenmelidir. Donatı yüzeyindeki pas tabakası mekanik veya kimyasal yöntemlerle uzaklaştırılmalıdır. -
Yüzeyin Doygun Hale Getirilmesi:
Tamir öncesinde yüzey, su ile doyurulmalı ancak serbest su kalmamalıdır. Bu işlem, tamir harcı ile mevcut beton arasında aderansın artırılması açısından kritiktir. -
R4 Yapısal Tamir Harcı Uygulaması:
-
Maksimum 5 cm derinliğe kadar olan boşluklar doğrudan R4 sınıfı tamir harcı ile doldurulabilir.
-
Daha büyük boşluklarda kademeli dolgu yapılmalı veya alternatif olarak yüksek akışkanlık özelliğine sahip grout harcı kullanılmalıdır.
-
Katmanlar halinde uygulama yapılırken her katmanın aderansının sağlanması için yüzey pürüzlendirilmelidir.
-
-
Kür İşlemi:
Uygulama sonrası uygun kür yöntemleri kullanılmalı, yüzeyin nem kaybetmesi engellenmelidir. Bu, çatlak oluşumunu ve dayanım kaybını önlemek açısından önemlidir.
Segregasyon, betonarme yapılarda kaçınılmaz olarak zaman zaman karşılaşılan bir sorundur. Ancak doğru malzeme seçimi ve bilinçli uygulama yöntemleriyle bu problem yapısal bütünlüğü zedelemeden çözülebilir. R4 sınıfı yapısal tamir harcı, segregasyon kaynaklı boşlukların doldurulmasında ve donatı korozyonunun önlenmesinde en uygun çözümdür. Yanlış ürün ve yöntemlerle yapılan yüzeysel onarımlar ise yapının servis ömrünü kısaltmakta ve ileride daha ciddi hasarlara zemin hazırlamaktadır.
Dolayısıyla, sahadaki mühendis ve teknik personelin sorumluluğu, “göz boyama” amaçlı tamiratların önüne geçmek, malzeme bilgisini doğru kullanarak betonarme taşıyıcı elemanların güvenliğini ve dayanıklılığını sağlamaktır.
