Hazine Arazisi İşgalinin Cezası Tazminat mı?

Türkiye'de mülkiyeti Hazine'ye ait olan (yani devlete ait) arazilerin izinsiz kullanılması, yaygın bir sorun olmakla birlikte hukuki sonuçları en çok karıştırılan konulardan biridir. Birçok kişi "Hazine arazisini işgal etmek suç mu?" sorusunu sormakta ve hapis cezası gibi adli yaptırımlardan endişe duymaktadır.

Bu sorunun cevabı net bir "evet" veya "hayır" değildir. Hazine arazisi işgalinin bir suç olup olmadığı, işgal edilen arazinin hukuki niteliğine göre tamamen değişmektedir.

Hangi Tür Hazine Arazilerini İşgal Etmek Suçtur?

"Hazine taşınmazı" kavramı iki farklı mülkiyet türünü kapsar:

1. Hazinenin özel mülkiyetindeki taşınmazlar (Örn: tarım arazisi, ham toprak, arsa).

2. Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerler (Örn: ormanlar, kıyılar, meralar).

Eğer işgal edilen yer, ikinci kategoride yer alan ve kamunun ortak kullanımına açık olan veya özel kanunlarla korunan bir alansa, bu durum Türk Ceza Kanunu (TCK) veya ilgili özel kanunlar kapsamında suçtur.

• Orman Alanları: 6831 sayılı Orman Kanunu, orman arazilerinin işgali, açılması veya yerleşilmesi halinde hapis ve adli para cezaları öngörür.

• Kıyılar ve Sahil Şeritleri: 3621 sayılı Kıyı Kanunu, bu alanlara izinsiz yapılaşma ve işgaller için özel cezai yaptırımlar içerir.

• Mera ve Ortak Kullanım Alanları: Köylünün ortak yararlanmasına ayrılmış mera, harman yeri, sulak gibi yerlerin işgali, TCK Madde 154'ün özel fıkraları (2. ve 3. fıkralar) kapsamında cezalandırılır.

Bu tür yerler, kamunun doğrudan yararlandığı ve idarenin özel olarak korumakla yükümlü olduğu alanlardır. Bu nedenle kanun koyucu, bu işgalleri adli bir suç olarak tanımlamıştır.

Hazine'nin "Özel Mülkiyetindeki" Arazileri İşgal Etmek Neden Suç Değil? (TCK 154 Değişikliği)

Vatandaşların asıl merak ettiği; Hazine'ye ait olan ancak orman, mera, kıyı gibi özel korunan bir yer olmayan, tarım arazisi veya ham toprak vasfındaki bir yeri sürmek, ekmek veya üzerine bir yapı yapmak suç mudur?

Cevap: Hayır, bu eylem 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 154. maddesi kapsamında bir suç değildir.

Bunun nedeni, TCK 154. maddede 5841 sayılı Kanun ile yapılan kritik bir değişikliktir.

• Eski Hali: Madde, "kamuya veya özel kişilere ait" taşınmazların işgalini suç sayıyordu.

  

  Gayrimenkul devi Signa Holding'in kurucusu dolandırıcılıktan tutuklandı

  İçeriği Görüntüle

• Yeni Hali: Yapılan değişiklikle maddedeki "kamuya ait" ifadesi metinden çıkarıldı ve madde "başkasına ait taşınmaz mal" şeklinde daraltıldı.

Değişikliğin Gerekçesi: Kanun koyucu, bu değişikliğin gerekçesinde çok net bir ayrım yapmıştır. Gerekçeye göre, idare (devlet), kamu gücünü (kolluk kuvvetlerini) kullanarak kendi mülkünü her zaman koruyabilecek durumdadır. İdarenin bu gücü varken, Hazine'nin özel mülkiyetindeki bir arazi işgalini genel bir ceza kanunu maddesiyle (TCK 154) suç saymak "gereksiz" bulunmuştur.

Bu nedenle, Hazine'ye ait bir tarım arazisini veya ham toprağı işgal eden kişi, TCK 154 uyarınca "hakkı olmayan yere tecavüz" suçundan yargılanmaz ve hapis cezası almaz.

Suç Değilse Yaptırımı Nedir? "Ecrimisil"

Hazine arazisini işgal etmenin TCK kapsamında suç olmaması, bu eylemin yaptırımsız olduğu anlamına gelmez. İşgalin cezası adli değil, idari ve mali niteliktedir. Bu yaptırımın adı Ecrimisil'dir.

Ecrimisil: Hazine taşınmazının, idarenin izni (kira, irtifak hakkı vb.) olmaksızın, haksız bir şekilde kullanılması sonucu devlete ödenmesi gereken işgal tazminatıdır.

Bu sistemde işgalciye "suçlu" değil, "Fuzuli Şagil" (Haksız Kullanıcı) denir.

Milli Emlak (veya ilgili idare), arazisinin izinsiz kullanıldığını tespit ettiğinde, geriye dönük olarak bu kullanım için bir "tazminat" (kira bedeli gibi düşünülebilir) hesaplar. İşgalcinin "kötü niyetli" olup olmamasının bir önemi yoktur. Arazinin izinsiz kullanılmış olması, ecrimisil talep etmek için yeterlidir. Fuzuli şagil, bu bedeli ödemek zorundadır. Ödemediği takdirde, bu bedel devlet alacağı olarak icra yoluyla tahsil edilir. Ayrıca, idare her zaman kamu gücünü kullanarak işgalciyi araziden tahliye etme (çıkarma) hakkına sahiptir.

Ceza ve Yaptırım Farkı

Hazine'ye ait "ham toprak" veya "tarım arazisi" vasfındaki bir yeri işgal etmek, TCK 154 kapsamında bir hapis cezası gerektiren bir suç değildir. Ancak bu, eylemin yasal olduğu anlamına gelmez. Devlet, bu haksız kullanım için "fuzuli şagil" olarak tanımladığı kişiden ecrimisil adı altında yüksek bir işgal tazminatı talep etme ve kişiyi o araziden zorla tahliye etme hakkına sahiptir.