Bir binayı inşa etmek, onu doğanın tüm unsurlarına karşı koruyacak bir sığınak yaratmaktır. Bu sığınağın en zayıf ve en önemli noktası ise yerin altında kalan temelleridir. Tıpkı bir ağacın kökleri gibi, binanın temelleri de sürekli olarak toprak nemi, yer altı suları ve basınçlı suya maruz kalır. İşte "temel bohçalama" tam da bu noktada devreye girer; binanızın temelini adeta su geçirmez bir "bohça" gibi sararak onu bu tehlikelerden koruyan hayati bir kalkan görevi görür.
Peki, bu kritik işlem nasıl yapılır? İşte temel bohçalama su yalıtımının adım adım, detaylı bir rehberi.
Temel Bohçalama Nedir ve Neden Şarttır?
Temel bohçalama, binanın temel çukuruna serilen (yatay) ve temel perde duvarlarının dışını kaplayan (dikey) su yalıtım membranlarının, birbiriyle eksiksiz bir şekilde birleştirilerek temeli çepeçevre sarması işlemidir.
Su, betonun gözeneklerinden sızarak içindeki demir donatıya ulaşır. Bu durum, donatının paslanmasına (korozyon) ve hacimsel olarak genişlemesine neden olur. Genişleyen demir, betonu patlatır ve binanın taşıyıcı sistemine geri dönülmez zararlar verir. Sürekli suya maruz kalan beton, zamanla kimyasal yapısını kaybeder, mukavemeti düşer ve "çürümeye" başlar. Bodrum katlar, otoparklar veya sığınaklar, yalıtımsızlık nedeniyle oluşan rutubet, küf ve su sızıntıları yüzünden kullanılamaz hale gelir. Islak bir temel, ısıyı çok daha hızlı iletir, bu da binanın ısıtma ve soğutma maliyetlerini artırır. Bohçalama, bu sorunları dışarıdan çözmenin tek ve en etkili yoludur.
Adım Adım Bohçalama Uygulaması: Mükemmel Yalıtımın 5 Aşaması
Temel bohçalama bir ürün değil, bir sistemdir. Her adımın birbiriyle kusursuz bir uyum içinde olması gerekir.
1. Aşama: Yüzey Hazırlığı (Zemin ve Perde)
Hafriyat yapıldıktan sonra, zemin düzeltilir ve üzerine yalıtım uygulamasının temelini oluşturacak olan grobeton (düşük dozlu beton) dökülür. Grobeton yüzeyi tamamen kuru, tozsuz, yağsız ve pürüzsüz olmalıdır. Sivri uçlar, çukurlar veya kalıntılar membranın delinmesine neden olabilir. Temel betonu ve perde duvarlar döküldükten sonra, kalıp sökülür. Perde duvarların dış yüzeyi de aynı şekilde hazırlanır. Kalıptan kalan tie-rod (tij) delikleri özel su tıkama ve tamir harçları ile doldurulur.
Temel tabanı ile perde duvarın birleştiği 90 derecelik köşeler, yalıtımın en zayıf halkasıdır. Membranın bu noktada keskin bir şekilde dönüp çatlamaması için, bu köşeler mutlaka pah harcı veya özel pah bantları ile oval (radiuslu) hale getirilmelidir.
2. Aşama: Astar Uygulaması
Hazırlanan kuru ve temiz yüzeye, yalıtım membranının mükemmel bir şekilde yapışmasını sağlamak için astar (primer) uygulanır. Bitüm esaslı olan bu astarlar, rulo veya fırça ile sürülür. Astar, betonun gözeneklerine işleyerek hem tozlanmayı önler hem de bir sonraki katman için yapışkan bir yüzey oluşturur. Astarın tam olarak kuruması beklenmelidir.
3. Aşama: Yatay Yalıtım (Temel Altı)
Bohçalamanın "tabanı" bu aşamada serilir. Polimer bitümlü (APP veya SBS katkılı), donatılı (cam tülü veya polyester keçe) su yalıtım membranları kullanılır. Bu membranlar, şalümo (pürmüz) alevi ile ısıtılarak uygulanır. Membran ruloları, grobeton üzerine serilir. Birleşim yerlerinde en az 10-15 cm bindirme payı bırakılmalıdır.
Şalümo alevi hem zemindeki astara hem de membranın alt yüzeyine tutularak malzemenin erimesi ve yüzeye tam olarak yapışması sağlanır. Bindirme yerleri bir mala yardımıyla ezilerek suyun sızabileceği hiçbir boşluk kalmadığından emin olunur.
En önemli detaylardan biri budur. Yatay yalıtım, temel betonunun döküleceği alandan daha geniş yapılır. Perde duvarların kalınlığından en az 30-50 cm daha fazla pay (filiz) bırakılır. Bu paylar, daha sonra dikey yalıtımla birleştirilecektir.
4. Aşama: Dikey Yalıtım (Perde Duvar)
Temel ve perde duvar imalatı bittikten sonra, bohçanın "yan duvarları" kapatılır. Uygulama her zaman en alt seviyeden (pah dibinden) başlanarak yukarı doğru yapılır. Bu, çatı kiremitleri gibi, üstteki katmanın alttakinin üzerine binmesini sağlar ve suyun aşağı süzülürken ek yerlerine girmesini engeller.
Yatay yalıtımdan bırakılan "filiz" payları, dikkatlice temizlenir. Dikey membranın ilk sırası, bu filizin üzerine şalümo ile eritilerek yapıştırılır. Bohçalamanın başarısı, yatay ve dikey yalıtımın bu birleşim noktasındaki kusursuzluğuna bağlıdır.
Dikeyde de rulolar arasında en az 10 cm bindirme payı bırakılır ve bu paylar özenle yapıştırılır. Yalıtım, toprağın dolgu seviyesinden (subasman kotu) en az 30 cm yukarıya kadar devam ettirilir ve en üst noktada bitiş profili ile kilitlenir.
5. Aşama: Koruma, Drenaj ve Geri Dolgu
Su yalıtımı ne kadar iyi yapılırsa yapılsın, korunmazsa hiçbir anlamı kalmaz. İmkân varsa, yalıtımın bütünlüğü bir sızdırmazlık testi (örneğin elektrik akımı veya basit görsel kontrollerle) ile denetlenmelidir.
Bitmiş yalıtım yüzeyi, geri dolgu sırasında hasar görmemesi için korunmalıdır. Drenaj levhasının kabarcıklı yüzeyi duvara bakacak şekilde monte edilir. Hem yalıtımı mekanik darbelerden korur hem de duvar ile toprak arasında bir drenaj kanalı oluşturur. Özellikle ısı yalıtımı da isteniyorsa, XPS levhalar yalıtımın üzerine kaplanarak mükemmel bir koruma sağlar.
Yalıtımı korumak kadar, suyun bölgeden uzaklaştırılması da önemlidir. Temel çevresine, geotekstil keçeye sarılı delikli drenaj boruları döşenir ve bu borular bir rögara veya tahliye noktasına eğimle bağlanır. Koruma katmanı da yapıldıktan sonra, temel çukuru geri doldurulur. Bu dolgu yapılırken kesinlikle büyük, keskin kayalar veya inşaat artıkları kullanılmamalıdır. Seçme, elenmiş malzeme ile kademeli olarak dolgu yapılmalı ve her kademe sıkıştırılmalıdır.
Temel bohçalama su yalıtımı, bir binanın "kasko sigortasıdır". İnşaat aşamasında maliyetten kaçınmak için atlanan veya özensiz yapılan bir bohçalama, ileride telafisi çok daha pahalı, hatta bazen imkânsız olan yapısal hasarlara yol açar. Bu işlem, uzman ekipler tarafından, doğru malzeme ve doğru detay çözümleriyle uygulanmalıdır.
