Bir inşaatın en başındayız; devasa bir çukur, her yeri sarmış demir filizleri ve yakında dökülecek olan beton... Çoğumuz bu aşamada sadece binanın ne kadar sağlam olacağına odaklanırız. Ancak bu demirlerin arasında, binanın ömrü boyunca can ve mal güvenliğini sağlayacak sessiz bir koruyucu, yani temel topraklaması döşenir. Peki, nedir bu temel topraklaması ve neden modern yapılar için vazgeçilmezdir?
Temel Topraklaması Nedir?
Temel topraklaması, en basit tanımıyla, bir binanın elektriksel güvenliğini sağlamak amacıyla, daha inşaatın temel aşamasındayken yapılan en etkili topraklama yöntemidir. Bu yöntemde, korozyona karşı dayanıklı galvaniz şerit veya yuvarlak çubuklar, temelin en dış duvarlarını takip edecek şekilde bir ring (halka) oluşturarak yerleştirilir. Bu metal iletkenler, temel demirlerine (donatıya) belirli aralıklarla bağlanır ve ardından dökülen temel betonuyla birlikte kalıcı olarak gömülür.
Betonun toprağa temas eden geniş yüzeyi sayesinde, topraklayıcı ile toprak arasında son derece etkili ve düşük dirençli bir elektriksel bağlantı kurulmuş olur.
Temel Topraklaması Zorunlu mu? (Yönetmelik Ne Diyor?)
Evet. Türkiye'de yürürlükte olan Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği'ne göre, yeni yapılacak tüm binalarda temel topraklamasının yapılması zorunludur. Bu, bir tercih değil, yasal bir yükümlülüktür. Yapı denetim firmaları, bu imalatın standartlara uygun olarak yapıldığını kontrol etmek ve onaylamakla görevlidir.
Temel Topraklaması Nasıl Yapılır? Adım Adım Uygulama
-
Malzeme Seçimi: Genellikle 30x3.5 mm boyutlarında sıcak daldırma galvaniz şerit kullanılır. Malzemenin korozyona dayanıklı olması, sistemin bina ömrü boyunca işlevini sürdürmesi için kritiktir.
-
Yerleştirme: Galvaniz şerit, temel kalıbının en dıştaki donatı duvarının içine, genellikle betonun alt ve üst kısımları arasında orta bir seviyeye yerleştirilir. Binanın dış hatları boyunca kesintisiz bir halka oluşturur.
-
Donatıya Bağlantı: Şerit, her 1-2 metrede bir özel klemenslerle temel demirlerine (donatıya) bağlanır. Bu bağlantı, topraklama sisteminin tüm temel demirlerini de kapsayarak çok daha geniş bir etki yüzeyi oluşturmasını sağlar.
-
Ana Eşpotansiyel Baraya Bağlantı: Bu topraklama halkasından, binanın ana elektrik panosunun bulunacağı yere bir bağlantı filizi (terminali) bırakılır. Binanın tüm elektrik tesisatı ve metal aksamları (su boruları, kalorifer sistemi vb.) bu terminal üzerinden topraklama sistemine bağlanır.
Neden En Sağlıklı ve Güvenli Yöntemdir?
Peki, neden bir çubuk çakmak yerine bu yöntem tercih ediliyor?
-
Geniş Temas Yüzeyi: Betonun toprağa temas eden yüzlerce metrekarelik alanı, topraklama için kullanılır. Bu da çok düşük bir yayılma direnci ve çok daha etkili bir koruma sağlar.
-
Korozyona Karşı Koruma: Topraklayıcı, betonun içinde kaldığı için toprağın ve suyun aşındırıcı etkilerinden korunur. Bu sayede bina ömrü boyunca performansını kaybetmez.
-
Sabit Direnç Değeri: Klasik topraklama yöntemlerinde toprağın kuruması veya donması gibi mevsimsel etkiler topraklama direncini değiştirebilir. Temel topraklamasında ise betonun ve derin temel seviyesinin etkisiyle bu değişimler minimumdur.
Temel Topraklamasının Hayat Kurtaran Faydaları Nelerdir?
-
Can Güvenliği: Herhangi bir elektrik kaçağı (örneğin çamaşır makinesinin metal gövdesine elektrik sızması) durumunda, tehlikeli akım insan vücudu üzerinden değil, topraklama hattı üzerinden toprağa akar ve kaçak akım rölesi anında devreyi keser. Bu, elektrik çarpması sonucu ölümleri engeller.
-
Cihaz Güvenliği: Yıldırım düşmesi veya şebekedeki ani voltaj dalgalanmaları gibi durumlarda, yüksek akım hassas elektronik cihazlarınıza (bilgisayar, televizyon, kombi vb.) ulaşmadan toprağa yönlendirilir, böylece cihazların yanması önlenir.
-
Sistem Güvenliği: Elektrik tesisatındaki sigorta ve kaçak akım rölesi gibi koruma elemanlarının doğru ve hızlı bir şekilde çalışmasını sağlar.
Temel topraklaması, inşaatın başında yapılan küçük bir maliyetli, ancak binanın tüm ömrü boyunca can ve mal güvenliğini sağlayan dev bir adımdır.
Kaynaklar
- Resmi Gazete. Mevzuat. Alındığı Tarih: 4 Ekim 2024. Alındığı Yer: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=10392&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
